Stary klucz zaskrzypiał w zamku. Otwarły się boczne drzwi głównego wejścia do bazyliki katedralnej w Pelplinie pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Mrok, cisza. Jeszcze kilka kroków i… szok, zachwyt! Mieszają się uczucia. Nie wiadomo co powiedzieć. Najlepiej milczeć w tej ciszy przesyconej efektami kunsztu dawnych mistrzów. Wzrok od razu wędruje ku górze. Patrzymy na gwiaździste sklepienia jak na rozgwieżdżone niebo i podziwiamy ogrom budowli i doskonałość Stwórcy. To drugi pod względem wielkości ceglany, gotycki kościół w Polsce z największym drewnianym ołtarzem w kraju.
Historia tego miejsca zaczyna się w XIII wieku kiedy w roku 1274 przybyli na te ziemie cystersi i rozpoczęli budowę swojej siedziby. Prace przygotowawcze trwały 20 lat . Dopiero w 1300 roku rozpoczęła się właściwa budowa założenia klasztornego wraz z bazyliką i trwała ponad 250 lat. Sama bryła katedry powstała do roku 1400. Kościół i jego ołtarz główny konsekrowane zostały w 1476 r., zaś nawy boczne zostały nakryte dachem około roku 1500.
Czas zwiedzania kościoła to pół godziny. Idziemy powoli zachwycając się barokowym wystrojem świątynni, ale wzrok jakoś mimowolnie kieruje się ku górze. Pewnie taki był zamysł architektów żeby oczy wiernych kierowały się ku niebu, które tu wyobraża przepiękne sklepienie. Dzień jest pochmurny mimo to światło padające przez ogromne okna współgra z oświetleniem elektrycznym i tworzy niesamowitą atmosferę kontemplacji. Zwłaszcza północne, ramię transeptu z pojedynczym, wąskim, strzelistym filarem uznane zostało za jedno z najpiękniejszych przestrzeni sakralnych w Polsce. Nie jesteśmy przytłoczeni nadmiarem zdobień, wszystko jest harmonijne i stanowi spójną całość zgodnie z surową duchowością mistrzów cysterskiej drogi, jak św. Benedykt, św. Robert z Molesme, czy św. Bernard z Clairvaux.
W kolejnych stuleciach opactwo rozwijało się i rozrastało pojawiły się gotyckie i renesansowe stalle , na ścianach powstawały coraz to nowe malowidła. Jednym z gości klasztoru w roku 1622 był król Zygmunt III Waza, a w 1626 Karol Gustaw król szwedzki, a także Władysław IV w roku 1633. Mimo potopu szwedzkiego bazylkia nadal się rozwija powstają na przykład wspaniałe organy i przepiękna ambona.
Ciężkie czasy nadchodzą dopiero wraz z pierwszym rozbiorem Polski 1772 roku. Ostateczna kasata zakonu nastąpiła w 1823 roku. Na ratunek zagrożonej całkowitą degradacją Bazylice przyszła jednak dwa lata wcześniejsza decyzja papieża Piusa VII o połączeniu diecezji chełmińskiej z archidiakonatem pomorskim. W roku kasaty zakonu kanonicy na swą nową siedzibę wybierają Pelplin. Bazylika staje się tym samym katedrą, a rok później sprowadza się tu biskup chełmiński. Pierwsza i druga wojna światowa nie doprowadzają do upadku i zniszczenia opactwa. Podczas ostrzału wypadają okna, a bomba, która wpadła do wnętrza nie wybuchła. Hitlerowcy wymordowali wprawdzie wszystkich zakonników, ale budynki przetrwały i teraz możemy je podziwiać w niewiele zmienionej formie. Możemy nadal w zachwycie spoglądać ku górze, ku sklepieniom i dalej w Niebo.
Po więcej informacji zapraszam na https://bazylika-pelplin.pl/
The old key creaked in the lock. The side doors of the main entrance to the cathedral basilica in Pelplin, dedicated to the Assumption of the Blessed Virgin Mary, opened. Darkness, silence. A few more steps and… shock, delight! Feelings are mixed. I don’t know what to say. It is best to remain silent in this silence filled with the effects of the craftsmanship of old masters. The gaze immediately goes up. We look at the starry vaults as if they were a starry sky and admire the enormity of the building and the perfection of the Creator. It is the second largest brick, Gothic church in Poland with the largest wooden altar in the country.
The history of this place begins in the 13th century when the Cistercians came to these lands in 1274 and started building their headquarters. The preparatory work took 20 years. It was only in 1300 that the actual construction of the monastery complex and the basilica began and lasted over 250 years. The cathedral itself was built by 1400. The church and its main altar were consecrated in 1476, and the side naves were covered with a roof around 1500.
The duration of the church visit is half an hour. We walk slowly, admiring the baroque decoration of the temple, but our eyes somehow involuntarily turn upwards. This was probably the architects’ intention to direct the eyes of the faithful towards the sky, which here is represented by a beautiful vault. The day is cloudy, but the light shining through the huge windows harmonizes with the electric lighting and creates an amazing atmosphere of contemplation. Especially the northern arm of the transept with a single, narrow, soaring pillar was considered one of the most beautiful sacred spaces in Poland. We are not overwhelmed by excess decorations, everything is harmonious and constitutes a coherent whole in accordance with the strict spirituality of the masters of the Cistercian path, such as Saint. Benedict, Saint Robert of Molesme or St. Bernard of Clairvaux.
In the following centuries, the abbey developed and grew, Gothic and Renaissance stalls appeared, and new paintings were painted on the walls. One of the guests of the monastery in 1622 was King Sigismund III Vasa, and in 1626 Charles Gustaf, King of Sweden, and Władysław IV in 1633. Despite the Swedish Deluge, the basilica continues to develop, for example, wonderful organs and a beautiful pulpit are being built.
Hard times came only with the first partition of Poland in 1772. The final dissolution of the order took place in 1823. However, the Basilica, which was at risk of complete degradation, was saved by Pope Pius VII’s decision two years earlier to merge the Chełmno diocese with the Pomeranian archdeaconry. In the year of the dissolution of the order, the canons choose Pelplin as their new headquarters. The basilica thus becomes a cathedral, and a year later the bishop of Chełmno comes here. The First and Second World Wars did not lead to the collapse and destruction of the abbey. The windows fell out during the shelling, but the bomb that fell inside did not explode. The Nazis murdered all the monks, but the buildings survived and now we can admire them in a slightly changed form. We can continue to look up in delight, towards the vaults and further into Heaven.
For more information, please visit https://bazylika-pelplin.pl/